Το Σάββατο, 12 Απριλίου πραγματοποιήθηκε η τελετή λήξης του Φεστιβάλ “Ξάνθη - Πόλις Ονείρων Μουσικών Σχολείων” που διοργανώνει το Μουσικό Σχολείο Ξάνθης. Πριν τις συναυλίες, συζητήσαμε με τη Νεφέλη Φασούλη, την προσκεκλημένη μουσικό που ανέλαβε το εργαστήριο “Σύγχρονου Πολυφωνικού Τραγουδιού” στα πλαίσια του Φεστιβάλ. Μιλήσαμε για το καινούργιο της EP “Wyrd”, για το πώς επηρεάζει η γεωγραφία τη μουσική και για το εργαστήριό της στο Φεστιβάλ.
Συνέντευξη: Καθηνιώτης Λουκάς και Καθηνιώτη Ολυμπία.
Instagram: Νεφέλη Φασούλη
***
Σε έχουμε ακούσει να τραγουδάς έντεχνα, παραδοσιακά, ανατολίτικες μουσικές και μουσικές όλου του κόσμου. Τι ακούς αυτό τον καιρό;
Ακούω πολλή ανατολίτικη μουσική από Τουρκία και από αραβικές χώρες, αλλά είναι απλά μια φάση που περνάω. Κάθε χρόνο κάνω κάτι άλλο, αλλά επειδή πριν ένα χρόνο έβγαλα τον “Κήπο” με τον Αντώνη Απέργη, ο οποίος είναι μουσικός που εμπνέεται από μουσικές χωρών της Μεσογείου, ήθελα να φέρω κι εγώ έναν ήχο στη μπάντα μου που να ταιριάζει με τον δίσκο μου και έτσι ακούω πιο πολύ αυτές τις περιοχές.
Και έκανες στο EP τη διασκευή από το Λίβανο…
Μπράβο, έκανα μια διασκευή από τον Λίβανο με τα παιδιά στην οποία φέραμε το κομμάτι σε έναν πιο ψυχεδελικό ήχο.
Ξέρεις να μιλάς τις γλώσσες που τραγουδάς; Πώς τις προσεγγιζεις;
Δουλεύει πάρα πολύ το αυτί στη συγκεκριμένη περίπτωση, δεν ξέρω να τις μιλάω πραγματικά. Μακάρι, αλλά είναι πολλές. Αν εξαιρέσεις τα γαλλικά και τα αγγλικά και λίγα τουρκικά σπαστά, αραβικά και ανατολικές δεν ξέρω, είμαστε πολύ μακριά. Ως μουσικοί και ως τραγουδιστές εκπαιδεύουμε πολύ το αυτί να έρχεται κοντά στις διαλέκτους και επίσης είναι πάρα πολύ καλό να ζητάς συμβουλές. Δηλαδή ζήτησα πάρα πολλές συμβουλές από ανθρώπους που μιλάνε αραβικά. Πάλι δεν ήταν τέλειο, πάλι όταν άκουσαν το αποτέλεσμα μου είπαν ότι “Εδώ θα μπορούσαμε να καταλαβαίνουμε πιο καθαρά τι λες” και σίγουρα δεν είναι ακριβώς σωστό αυτό που κάνω, αλλά νομίζω ότι και μόνο σαν πρωτοβουλία μερικές φορές αρκεί για να πούμε ότι ανοίγουμε λίγο την ψυχή μας και την καρδιά μας σε άλλους πολιτισμούς. Και σήμερα μαζί θα τραγουδήσουμε πράγματα που σίγουρα θα μπορούσαμε να τα έχουμε προφέρει καλύτερα, να έχουμε δουλέψει καλύτερα, αλλά και μόνο που κάνουμε ένα βήμα προς τα κει είναι κάτι.
Πάντως σε εμάς που δεν γνωρίζουμε αυτές τις γλώσσες ακούγεται πολύ φυσικό το αποτέλεσμα.
Ακριβώς. Είναι ένα βηματάκι παρακάτω. Μετά θα βάλεις να ακούσεις άλλα τόσα αραβικά και θα πεις “Εντάξει, εδώ μιλάμε για άλλο επίπεδο”. Αλλά το θέμα είναι ότι φέραμε λίγο ένα στοιχείο πιο πολύ εδώ που πιστεύω ότι και σαν λαός οι Έλληνες, ενώ γεωγραφικά είμαστε πάρα πολύ κοντά, είχαμε την τάση να διαφοροποιούμαστε από το ανατολικό μας στοιχείο. Υπήρχε αρκετά η τάση ότι ανήκαμε στην Δύση μουσικά και καλλιτεχνικά. Δεν διαφωνώ, θεωρώ ότι αυτή η πολύ στρατηγική θέση που έχουμε στο χάρτη μπορεί να δημιουργήσει φανταστικά πράγματα και από τα δυτικά και από τα ανατολικά. Στην τελική, καλό είναι να φέρουμε στοιχεία και γλωσσικά και μουσικά από όλα τα γύρω πράγματα.
Πέρασες και ένα εξάμηνο στην Αμερική. Περίγραψε μας την καθημερινότητά σου εκεί. Συνεργάστηκες και με “ντόπιους” μουσικούς;
Ναι, νομίζω αυτό ήταν και το πιο ενδιαφέρον στοιχείο. Αλλά η Νέα Υόρκη είναι και μια πόλη που είναι πραγματικά το κέντρο του κόσμου με έναν τρόπο. Ήταν ντόπιοι, αλλά οι περισσότεροι ήταν περαστικοί. Πάνε όλοι για ένα διάστημα στη ζωή τους, να πάρουν ό,τι έχουν να πάρουν από αυτή την πόλη και φεύγουν. Βρήκα και ντόπιους, αλλά έχει και πολύ πολύ φευγάτους ανθρωπους που παίρνουν κάτι, αφήνουν κάτι και φεύγουν.
Εκεί επικεντρώθηκες στη μελέτη της Jazz ή και σε άλλες μουσικές;
Όχι, επικεντρώθηκα στο Jazz. Επειδή θεωρούσα ότι το χρωστούσα στον εαυτό μου. Επειδή ήταν ούτως ή άλλως η αγαπημένη μου μουσική και κάτι που, όταν ήμουν στην ηλικία σας, ήθελα πάρα πολύ να το κάνω. Και λόγω του ότι μετά έμπλεξα πάρα πολύ με την ελληνική μουσική για να παίξω και μπήκα σε άλλα ρεπερτόρια τα οποία και αυτά τα αγαπάω εξίσου. Η ομορφιά είναι παντού, θεωρούσα ότι αν δεν το κάνω τώρα, που είχε πάρει η ζωή μου έναν δρόμο, δεν θα το κανα ποτέ και πιέστηκα λιγάκι και έφυγα και είπα “Θα κάνω 6 μήνες μόνο αυτό και δεν θα με ρωτήσει κανείς να τραγουδήσω ελληνικό κλπ”. Εννοείται ότι το έκανα και το ελληνικό πάλι, αλλά γενικά ήταν από τους λίγους μήνες της ζωής μου που ήμουν τόσο αφοσιωμένη σε αυτή τη μουσική. Και θέλει αρκετή αφοσίωση αυτή η μουσική. Οπότε χάρηκα που το έκανα και δοκίμασα τον εαυτό μου έτσι.
Αυτοσχεδιασμό είχες κάνει πριν;
Είχα κάνει! Είχα κάνει σπουδες αυτοσχεδιασμού σε jazz ωδείο στην Αθήνα, αλλά νομίζω ότι εκει, εντάξει, πήγε σε άλλο επίπεδο. Γιατί βασικά είναι πολύ υψηλό το επίπεδο γενικά εκεί. Οπότε μπαίνεις κι εσύ σε άλλη διαδικασία σκέψης. Και κάνοντας εκεί αυτοσχεδιασμούς, οι Αμερικάνοι μου έλεγαν ότι κάνω πολύ ελληνικούς αυτοσχεδιασμούς, ενώ εγώ νόμιζα ότι κάνω αυτοσχεδιασμούς.
Πώς; Έχει διαφορά;
Κι όμως! Υπήρχαν στοιχεία στη φωνή, στην άρθρωση, στα γυρίσματα… Ακόμα και τα legato που χρησιμοποιούσα –γιατί η ελληνική μουσική έχει πολύ legato, δεν είναι ρυθμική είναι πολύ περισσότερο προς το λυρικό. Άθελά μου, λοιπόν, χρησιμοποιούσα πολλά στοιχεία που μου λέγαν “Είναι εξωτικό αυτό που κάνεις” και έλεγα “Μα όχι, εγώ κάθομαι και διαβάζω τους δρόμους, αντιγράφω την Ella Fitzgerald, πώς γίνεται να μου λες ότι…”. Κι όμως, παιδιά, όλοι κουβαλάμε ένα στοιχείο από τον τόπο μας τελικά!
Είπαμε για την Αμερική να πούμε και για την Ελλάδα τώρα. Μπορεί ένας μουσικός στην Ελλάδα να βιοποριστεί μόνο μέσα από τη μουσική του;
Από τη μουσική του, δεν ξέρω. Από τη μουσική γενικά, ναι. Η Ελλάδα είναι μια χώρα που συγκριτικά με άλλες έχει την πενταπλάσια μουσική παραγωγή. Έχει και μουσική παραγωγή και μουσική σκηνή. Ειδικά τα τελευταία χρόνια, μετά τον Covid, είναι σε άνθιση η ελληνική σκηνή. Αν ακούτε από διάφορους ότι “Στην Ελλάδα τι να κάνεις…” είναι λάθος. Επειδή πήγα παντού και μπορώ να σας εγγυηθώ ότι δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Μπορεί οι συνθήκες δουλειάς να είναι καλύτερες αλλού: πού θα φας, πού θα κοιμηθείς, το ωράριο – το ωράριο είναι η μεγάλη μας διαφορά με τις περισσότερες χώρες, εμείς ξενυχτάμε πολύ. Αλλά ναι, μπορείς να βιοποριστείς από τη μουσική, σαν μουσικός, σαν παιδιά από τα Μουσικά Σχολεία. Τώρα, αν η δική σας μουσική θα πάρει αυτό το δρόμο τόσο πολύ ώστε να πεις ότι παίζω τους δίσκους μου και ζω απ’ αυτό, είναι κάτι που πρέπει να το χτίσεις σε βάθος…
…χρόνου.
Δεκαετίας μη σου πω! Εγώ έβαλα στόχο ότι θα χω δική μου δισκογραφία δέκα χρόνια πριν. Φέτος είναι η πρώτη χρονιά που γυρίζω γύρω γύρω και παίζω “Τον κόσμο σου” και τον “Κήπο” και αυτά που βγάζω τώρα και ό,τι κάνω εγώ, όχι των αλλονών. Νομίζω ότι αυτό μου πήρε 10 χρόνια. Δεν το βάζω σαν πλαίσιο, απλά λέω ότι πρέπει να επιμείνεις για αρκετό χρονικό διάστημα, γιατί υπάρχει μεγάλη τάση να μας αρέσουν τα παλιά στην Ελλάδα. Η αποκόλληση, δηλαδή, από το το τι είναι σπουδαίο. “Το σπουδαίο είναι το παλιό” είναι η νοοτροπία που και την έχουν όλοι και μας παίρνει και πάρα πολύ χρόνο να την αποτάξουμε σα μουσική μεγαλώνοντας.
Χωράει κι άλλους η σκηνή δηλαδή. Υπάρχουν ευκαιρίες για νέους μουσικούς.
Πιστεύω φουλ. Χωράει κι άλλους και θα χωράει. Βέβαια, επειδή εγώ έζησα σε μια περίοδο που δεν υπήρχαν τόσα Μουσικά Σχολεία. Υπήρχαν δύο στην Αθήνα και κάποια στην επαρχία. Το τι βγαίνει ακόμα δεν μπορώ να το κάνω εικόνα. Ότι δηλαδή το κάθε σχολείο τώρα έχει 250 παιδιά και βγαίνουν 250 μουσικοί από κάθε σχολείο…
Μη νομίζεις, εμείς είμαστε 16 παιδιά στην Β’Λυκείου και μόνο οι 2 θέλουν να πάνε Μουσικολογία…
Δεν σημαίνει βέβαια ότι αν δεν πας μουσικολογία δεν μπορείς να γίνεις μουσικός! Κι εκεί παίζει “μεγάλο κενό μεταξύ συρμού και αποβάθρας” που λένε. Η μουσικολογία είναι πολύ θεωρητική σχολή και δεν σε βγάζει μουσικό σε καμία περίπτωση. Το Μουσικό στο ΠΑΜΑΚ σε βγάζει και το Μουσικό στην Κέρκυρα. Οπότε ναι, δεν μπορώ να εγγυηθώ ότι θα τους χωράει όλους, αλλά το μόνο σίγουρο είναι ότι το επίπεδο είναι πάρα πολύ υψηλό. Βγαίνετε, δηλαδή, ήδη πολύ ζυμωμένοι στα πράγματα και μπορείτε γρήγορα να βρείτε τον δρόμο σας, ενώ εγώ που πήγα από τη γενική παιδεία και σπούδασα κάτι άλλο, μου πήρε επίσης πολύ χρόνο να μπω.
Έχεις ζήσει και ένα διάσημα στο εξωτερικό και αρκετά χρόνια στην Ελλάδα προφανώς. Έχεις σκεφτεί ποτέ να φύγεις μόνιμα από την Ελλάδα;
Να πω την αλήθεια, από την αρχή αυτός ήταν ο στόχος, να πάω έξω, και πιστεύω ότι δεν πρέπει να δαιμονοποιηθεί σαν σκέψη ότι το έξω έχει να προσφέρει πάρα πολλά και στο μυαλό και στην ψυχή. Δεν το σκέφτηκα ποτέ για μόνιμα, αλλα πιστεύω ότι ένα χρονικό διάστημα όλοι πρέπει να βγούμε από το comfort zone μας και να το κάνουμε. Γι’ αυτό και πήγα στην Αμερική, γιατί έλεγα κάθε χρόνο “Θα το κάνω! Θα το κάνω!”. Μετά ήρθε ο covid για τρία χρόνια που δεν μπορούσε να γίνει και είπα “Ή τώρα ή ποτέ”, έστω και για λίγο να καταλάβω αν όντως θα έβλεπα τον εαυτό μου εκεί για πάντα. Μετά το εξάμηνο - έκατσα επτά μήνες περίπου - που είναι μια σεζόν, ας πούμε, κατάλαβα ότι είχα φανταστεί τον εαυτό μου εκεί πια, είδα ότι μπορώ να είμαι εκεί. Γύρισα για πολλούς λόγους, προσωπικούς, οικογενειακούς και όλα αυτά τα γνωστά. Θα το έκανα, όχι για πάντα, αλλά τα χρόνια 20 ως 30 πιστεύω είναι η δεκαετία που πρέπει να κάνεις τα πάντα. Και Ελλάδα και επαρχία και Ευρώπη. Πήγαινε παντού και μετά τα 30 θα είναι πολύ πολύ καθαρό το τι θέλεις να κάνεις.
Επειδή βλέπουμε μια γενική απογοήτευση και μια τάση φυγής τα τελευταία χρόνια…
Πιστεύω υπάρχει τάση φυγής σε πολλά ακαδημαϊκά επαγγέλματα που εδώ δεν απορροφούνται καθόλου: γιατρούς και άλλα επιστημονικά πράγματα (τεχνολογικά, πολυτεχνικά)... Την μουσική, όμως, που την απασχολεί ο πολιτισμός, η λαογραφία,που είναι άμεσα συνυφασμένη με τη γλώσσα, πιστεύω ότι -αν δεν κάνετε κλασικό ρεπερτόριο που δεν έχει να κάνει με τη γλώσσα- γρήγορα κάτι θα σας λείπει: η εντοπιότητα, δηλαδή το μέρος από το οποίο προήλθε αυτή η μουσική. Μπορείς να πας στην Αμερική και να τραγουδάς ρεμπέτικα ή να πας Γερμανία και να δουλεύεις σε λαϊκό μαγαζί. Οι μετανάστες είναι παντού και η μουσική είναι παντού. Θα σου λείπει, όμως, να το λες στο μέρος όπου γράφτηκε για τον σκοπό του.
Πραγματοποίησες και το πρώτο σου εργαστήριο με παιδιά. Ποιες διαφορές παρατήρησες στον τρόπο λειτουργίας του;
Κατ’ αρχήν είναι νωρίς το πρωί. Το λέω γιατί τίποτα που έχει να κάνει με ενήλικες δεν είναι πρωί. Είναι πάντα απόγευμα, γιατί όλοι δουλεύουν το πρωί, οπότε μπαίνοντας σε έναν χώρο έβλεπα φατσούλες που ήταν αγουροξυπνημένες, λίγο δεν ήθελαν κιόλας να έχουν έρθει, ήθελαν να κοιμούνται… Οπότε ήταν άλλη προσέγγιση. Οι ενήλικες το απόγευμα έρχονται μπριζαρισμένοι, όλοι έξαλλοι, οπότε κατ’ αρχήν ήταν άλλη προσέγγιση του πρωινού. Κατά δεύτερον ήταν πολύ πολύ πιο απορροφητικά τα μυαλά και τα αυτιά των ανθρώπων που ήταν από κάτω, δηλαδή αισθανόμουν ότι ήσασταν πολύ έτοιμοι να δεχτείτε τη πληροφορία, κάτι που δεν συμβαίνει πάντα με ενήλικες που είναι πολύ φορτωμένοι με διάφορα άλλα.
Δεν περιμέναμε στην κίνηση, γι’ αυτό!
Ακριβώς! Δεν περιμένατε στην κίνηση, δε πήγε κακά το μαγείρεμα, δεν έχετε αργήσει για τη δουλειά, όλο αυτό το πανηγύρι το γύρω-γύρω. Είστε πολύ έτοιμοι και φρέσκοι να πάρετε την πληροφορία και αυτό ήταν γοητευτικό, δηλαδή έλεγα “Α! Να τους πώ και αυτό! Να τους πω και αυτό!”. Έπαθα, ξέρεις, παροξυσμό καλλιτεχνικό. Οπότε νομίζω ότι ήταν πολύ πολύ ωραίο και γοητευτικό το γεγονός ότι ήσασταν έτοιμοι και σφουγγάρια να “ρουφήξετε” πράγματα. Επίσης, οι μαθητές των μουσικών σχολείων ήσασταν τρομερά υπομονετικοί. Πήρα ελάχιστα “Κυρία, δεν μπορώ”, “Κυρία, είναι δύσκολο αυτό”, ενώ θα μπορούσατε να το πείτε πολλές φορές. Πράγματα που σας έβαλα τα κάνουν ενήλικες και στα πανεπιστήμια, τα κάνουν και σε πολύ πιο μεγάλες πίστες, και δε μου είπατε τίποτα. Βρήκα όρεξη, βρήκα περιβάλλον που μπορείς να φυτέψεις έναν σπόρο και να βγει κάτι και ήταν πολύ ωραίο.
Χτες κυκλοφόρησε και το καινούριο σου EP. Θες να μας πεις κάποια πράγματα για τη διαδικασία; Να το διαφημίσουμε κιόλας!
(γέλια) Καλά θα κάνετε! Λοιπόν, αυτό το EP δεν ήταν κάτι που έφερε κάποια καινούργια πληροφορία στον κόσμο. Γι’ αυτό και εγώ δε το διαφήμισα σαν δίσκο. Εγώ έχω μια εμμονή με το καινούριο υλικό. Θέλω να βγαίνουν συνέχεια καινούρια τραγούδια. Και, σκέψου, τους είπα “Παιδιά, δεν υπάρχει εργαστήριο σύνθεσης εδώ!” και τους είπα να βάλουν.
Έγινε μια χρονιά διαγωνισμός και τέλος.
Οχι, σύνθεση, σύνθεση! Το πιο βασικό! Επειδή εγώ κάνοντας όλα αυτά τα πράγματα που λέγαμε πριν, Jazz μια χρόνια, μετά Φοίβο, μετά Απέργη, όλα αυτά, όταν πάω να στήσω ένα παίξιμο είναι πάρα πολύ challenging. Το πού θα βρείς τελικά τον ήχο; Τι να κάνω, να πάρω κλαρίνο ή να μην πάρω κλαρίνο; Είναι πολύ ετερόκλητο το ρεπερτόριό μου. Τα τελευταία δύο χρόνια έχω φτιάξει μια μπάντα την οποία διάλεξα πολύ συγκεκριμένα και φάγαμε πάρα πολύ χρόνο, όρεξη και πείσμα, για να βρεθεί ένας ήχος στον οποίο να συμφωνήσουμε όλοι ότι χωράνε αυτές οι πληροφορίες ώστε να βγουν φυσικά, να αισθάνεσαι ότι όλα αυτά μπορούν να μπουν. Φάγαμε πολλές ώρες πρόβας, πάρα πολλά live, ταξιδέψαμε πολύ και φέτος νομίζω ότι καταλήξαμε στο ότι τα live που κάναμε στην Αθήνα και στην επαρχία, ο ήχος μας βρήκε ακριβώς τον δρόμο του και τον τόπο του. Δηλαδή, είπαμε ότι αυτό είναι που θέλουμε να κάνουμε. Έχει στοιχεία folk και ανατολίτικα αρκετά, έχει στοιχεία ψυχεδέλειας, 70s ήχου, δηλαδή μπορείς να βρεις τον εαυτό σου μέσα εκεί, από τους Pink Floyd μέχρι παλιά τουρκικά, τα πάντα. Και είπαμε ότι αυτό είναι κρίμα να μη μείνει, γιατί στη φάση που είμαστε ο καθένας δουλεύει και αλλού, δε ξέρουμε αν θα συναντηθούμε ξανά και του χρόνου με τη μπάντα. Θέλουμε, δηλαδή, να μείνει ένα αποτύπωμα του τι κάνουμε αισθητικά αυτή την περίοδο. Και εσείς ως μουσικοί θα τον κυνηγάτε τον ήχο πάρα πολύ. Να βρείτε τι δεν είναι σωστό και τι λείπει. Για αυτό κάναμε αυτό το EP. Έχει διασκευές μέσα από παραδοσιακά, έχει Απέργη, αυτά τα δικά μου που κάνω στο live μου!
Εμείς αυτά θέλαμε να ρωτήσουμε. Ευχαριστούμε!
Είστε όλοι φοβερά παιδιά και περιμένω να μεγαλώσετε και να μου πάρετε τη δουλειά!
***
Στη συναυλία του Πολυφωνικού Συνόλου ακούσαμε διασκευές των κομματιών: Long Time Traveller, Izryala E Mesechinka, Siyahamba και Ύπνε που σβήνεις τις λύπες.
Διαβάστε επίσης: Στη γειτονιά του Φοίβου Δεληβοριά
Ακολουθήστε μας στο Facebook.
Ακολουθήστε μας στο Instagram.
